`Er lagen opeens vaten met doodskoppen`

AMSTERDAM
Nederlands grootste bodemsanering ooit is begonnen. Het schoonmaken van de Volgermeerpolder bij Amsterdam duurt vijf jaar en kost bijna 100 miljoen euro. Na 23 jaar komt er nu een einde aan `onrust, angst en spanning'.

De borden aan het hekwerk rond de honderd hectare metende Volgermeerpolder laten aan duidelijkheid niets te wensen over: VERBODEN TOEGANG, CHEMISCH AFVAL.

Joop van Zwol woont in Broek in Waterland aan de noordkant van het sterk vervuilde gebied. In zijn voortuin, die via een landelijk weggetje grenst aan het vergiftigde gebied, legt hij een nieuw terras aan. ,,Vanaf 1980 hebben we met de vraag geleefd of die troep via het grondwater in onze bodem zou komen. Aan die onzekerheid komt nu na bijna 25 jaar een eind. Ach, verder wonen hier prima: alle rust en toch vlakbij de stad,'' zegt Van Zwol.

Iets verderop, richting het IJmeer, ligt het natuurgebied Waterland-Oost. Een uniek veen- en weidegebied met veel water, brede rietkragen en grasland. Moeras- en weidevogels broeden er graag.

Begin vorige eeuw ontstond de Volgermeerpolder door het afgraven van veen. Maar de afgravingen werden opgevuld met huisvuil uit Amsterdam. In de jaren 60 en 70 stortten grote bedrijven, zoals Philips Duphar, er zeer giftig chemisch afval.

De vervuiling kwam begin 1980 aan het ligt. Goof Buijs uit Broek in Waterland, vanaf 1982 lid van het burgercomité tegen de vervuiling: ,,Bewoners van Broek die daar af en toe wandelden, hadden wel eens wat gezien. Toen lagen er opeens vaten met doodskoppen. Er werd alarm geslagen. Er moest iets gebeuren.''

De chemische tijdbom, onder andere gevormd door zeker 10.000 vaten industrieel afval, zorgde voor nog meer onrust toen er hoge concentraties dioxines en chloorbenzeen werden gemeten.

Buijs: ,,Met Lekkerkerk en Gouderak behoort de Volgermeerpolder tot de drie grote gifschandalen. Het heeft lang geduurd voor het tot een saneringsplan is gekomen. In de jaren 80 was ook de bodem van de schatkist in zicht. En Amsterdam had er geen echte bestuurlijke belangstelling voor, want er was geen woningbouw gepland. Midden jaren 90 ontstond er daardoor echt een impasse.''

Volgens Buijs zorgden de problemen met de Volgermeerpolder voor `onrust, angst en spanning' onder de inwoners van Broek in Waterland. Er verschenen tegenstrijdige berichten over de gezondheidsrisico's en over de mogelijkheid dat het gif zich verder zou verspreiden in het grondwater.

Joop van Zwol wijst op een slootje voor zijn huis: ,,Dat water zou ook verontreinigd zijn geweest. Maar met nieuwe meetapparatuur is nu weer vastgesteld, en ik begrijp dat niet helemaal, dat er niets aan de hand is. Afijn, gelukkig maar.''

Ook het opstellen van een saneringsplan zorgde voor moeilijkheden. De speurtocht naar de beste oplossing leidde in 1999 ten slotte tot drie varianten, waarna voor de `ecovariant' werd gekozen.

De meeste bomen worden gekapt om boven de vuilnisbelt plaats te maken voor een soort deksel: een grondlaag die het chemisch afval isoleert en het regenwater tegenhoudt. Daarop komt een laag schone grond, de `leeflaag', waarin het regenwater kan blijven staan tussen kleine dijkjes en waarop planten kunnen groeien.

Het resultaat moet een `nat natuurgebied' zijn dat in het Waterlandse landschap past. Verder komt er een uitgebreid systeem om de kwaliteit van het grondwater te controleren. Eventuele verontreinigingen in het grondwater worden weggepompt en gezuiverd. De kosten: 99 miljoen euro, inclusief het onderhoud voor 30 jaar.

Goof Buijs: ,,De inrichting van de voormalige vuilstortplaats moet leiden tot een recreatiegebied. Maar wij vinden dat het geen grootschalige trekpleister moet worden, geen grootschalige recreatie. Het moet hier kalm blijven. Alleen wat wandelpaden en niet allerlei toeristische voorzieningen.''

Bron: Trouw
Auteur: KAREL BAGIJN